आज अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ्य दिँदै छठ पर्वको मुख्य विधि सम्पन्न हुँदै

चितवन, १० कार्तिक । कार्तिक शुक्ल षष्ठी अर्थात् छठ पर्वको मुख्य दिन आज साँझ अस्ताउँदो सूर्यलाई पूजा आराधना गरी विधिपूर्वक अर्घ्य अर्पण गरिँदैछ। बिहानै स्नान गरी दिनभर निराहार व्रत बसेका व्रतालुहरू बेलुकी अस्ताउँदो सूर्यलाई अर्घ्य दिने विधि अनुसार पूजाआजा गर्ने परम्परा रहिआएको छ। कार्तिक शुक्ल चतुर्थीदेखि सप्तमीसम्म मनाइने सूर्यदेवको आराधना, उपासना र पूजाको यो पर्व शनिबारदेखि सुरु भएको हो।

पौराणिक ग्रन्थ महाभारत अनुसार द्रौपदीसहित पाँच पाण्डवले अज्ञातवास सफल होस् भनी सूर्यदेवको आराधना गरेका थिए। विराट राजाको दरबारमा बसोबासका क्रममा गरिएको सो आराधनाबाट नै छठ पर्वको परम्परा सुरु भएको जनविश्वास छ। सूर्य पुराणमा पनि अत्रि मुनीकी पत्नी अनुसूया (अनुसूर्य)ले व्रत गरेपछि अटल सौभाग्य र पतिप्रेम प्राप्त गरेको उल्लेख पाइन्छ। सोही प्रसङ्गबाट छठ पर्व मनाउने परम्परा सुरु भएको भनाइ छ।

संसारको सम्पूर्ण भौतिक विकास सूर्यका किरणहरूमाथि निर्भर रहेको मानिन्छ। सूर्यको ऊर्जा र प्रकाश विना वनस्पति, जीवजन्तु र मानवको अस्तित्व असम्भव छ। सूर्यकिरणद्वारा रोग निवारणसम्बन्धी अनेकौं ग्रन्थहरू लेखिएका छन्। साम्ब पुराणमा श्रीकृष्णका पुत्र साम्बले सूर्यको आराधनाद्वारा कुष्ठरोगबाट मुक्ति पाएको उल्लेख छ। छठ व्रतले दुःख, दरिद्रता र रोगबाट मुक्ति दिलाउँछ भन्ने जनविश्वास व्यापक छ। सूर्यलाई फलफूल, गहुँ, ठकुरी, केरा, नारिवललगायत चढाउँदा देवता प्रसन्न भई परिवारको कल्याण हुने विश्वास गरिन्छ।

जो व्रत बस्न सक्दैन, उनीहरूले अन्य व्रतालुहरूलाई मनोकामना पूरा गरिदिन अनुरोध गर्ने चलन पनि छ। आर्थिक अभाव भएकाहरू समेत भिक्षा मागेरै भए पनि यो पर्व श्रद्धापूर्वक मनाउने गर्छन्।

व्रत विधि:
कार्तिक शुक्ल चतुर्थीका दिन स्नान गरी एकछाक अन्न ग्रहण गरी व्रत सुरु गरिन्छ। पञ्चमीका दिन सखरयुक्त खीर (खरना) बनाएर षष्ठी मातालाई अर्पण गरी व्रतालुले प्रसादस्वरूप सेवन गर्छन्। त्यसपछि नुन नखाई फलाहारमात्र खाइन्छ। षष्ठीका दिन व्रतालुहरू पूर्ण निराहार रही बेलुकी अस्ताउँदो सूर्यलाई पूजा गरी अर्घ्य अर्पण गर्छन्। रातभर जाग्राम बसेर सप्तमीका दिन बिहान उदाउँदो सूर्यलाई अर्घ्य दिएपछि व्रत सम्पन्न हुन्छ।

कार्तिक शुक्ल पक्षमा विधिपूर्वक सूर्य आराधना गरी अर्घ्य दिँदा छालासम्बन्धी रोग नलाग्ने विश्वास छ। विसं २०४६ अघि मुख्यतः तराई क्षेत्रमा सीमित यो पर्व अहिले राष्ट्रिय चाडको रूपमा विस्तार भइसकेको छ। सरकारले विसं २०४६ देखि छठ पर्वका अवसरमा सार्वजनिक बिदा दिन थालेको हो, केही वर्ष रोकिएको बिदा हाल पुनः जारी गरिएको छ।

राजधानीमा गुह्येश्वरी–गौरीघाट, कमलपोखरी, वागमती, नख्खु र विष्णुमतीलगायत नदी किनारहरू आकर्षक रूपमा सजिएका छन्। व्रतालुहरूले चतुर्थीदेखि नै चोखो र सात्विक भोजन ग्रहण गरेर बस्ने गर्छन्। कतिपयले कोजाग्रत पूर्णिमाको भोलिपल्टदेखि नै लसुन, प्याजलगायत तामसी पदार्थ त्यागी सात्विक जीवनशैली अपनाउँछन्। यही कारणले छठ पर्व पवित्रता, आत्मसंयम र भक्तिको प्रतीकका रूपमा स्थापित भएको छ।